HÁT SẮC BÙA

Tổng số bài gửi : 221 Join date : 01/01/2010

HÁT SẮC BÙA

]Ngày Tết ở Việt nam thường có những Lễ Hội Xuân. Lễ Hội Xuân tùy theo từng vùng ở thành phố thường có Hội chợ trước Tết là nơitrưng bày tiêu thụ và quảng bá những sản phẩm. Đồng thời sau tết có Hội Xuân tập trung các thú vui chơi trong ngày Tết,nhưng đa sốvìlợinhuận người ta nghĩ ra những trò chơi vui nhưng cũng tìm cách mọc túi người du xuân như Lô tô, ném vòng, xổ số, câu cá, đốt pháo v.v.
Riêng ở vùng nông thôn ngày xưa Hội Xuân thường tổ chức ở sânđình làng. Những trò chơi có tính cách truyền thống văn hóa như HôBài Chòi, Đánh cờ người ( cờ tướng) Hát bội, Hát Chầu văn.. Trong bài viết nầy người viết muốn đề cập đến một hình thức có tính đặc biệt chỉ xảy ra mỗi năm một lần vào dịp Tết đó là Hát sắc bùa.

Vậy Hát sắc bùa là gì?

Hát sắc bùa là hình thức diễn xướng tổng hợp có chức năng chúc tụng “người yên, vật thịnh” trong dịp tết. Vốn ra đời từ rất xa xưa mà chứng tích được nhắc đến trong sử thi “Đẻ đất đẻ nước”của đồng bào Mường. Từ cội nguồn văn hóa Việt – Mường, hát sắc bùa tiếp tục bảo lưu trong cộng đồng người Việt, và trải qua bao thăng trầm lịch sử,được bảo tồn và phát triển khắp miền đất nước từ Bắc vào Nam: Hà Sơn Bình, Hà Nội, Nghệ Tĩnh, Trị Thiên – Huế, Quảng Nam, Bình Định, Đồng Nai, Bến Tre. Chính điều này, hát sắc bùa là một bằng chứng cho sức sống của truyền thống văn hóa trong trường kỳ lịch sử và cũng là một ví dụ tiêu biểu cho tính thống nhất văn hóa – sự thống nhất và nảy nở sống động ở các tọa độ địa lý – lịch sử văn hóa khác nhau – của dân tộc ta….
Quê tôi ở Quảng nam, hồi nhỏ tôi có đi xem hát sắc bùa một lần. Bây giờ nhớ lại so sánh với nhiều bài viết về hát sắc bùa, tôi nhận thấy rằng hát sắc bùa ở Quảng nam khác với hát sắc bùa ở các vùng có tên là Quảng ở Miền trung như Quảng Ngãi, Quảng Bình hay Quảng trị, và Quảng Đức ( tức Thừa thiên Huế bây giờ). Đó là chưa kể đến các miền khác ngoài bắc như người Mường ở Thanh hóa hay Việt bắc hoặc Hà nội. Đồng thời cũng khác ở Phú lễ, Bến Tre hay các vùng đồng bằng sông Cửu long có tục Hát Sắc Bùa ngày Tết.
Người Quảng phát âm sai nên thường nói là Hát “Sét”Bùa. Ngày nay nhiều nhà nghiên cứu lại cho rằng Sét Bùa là do từ “Xặc Pua” của người Mừơng Thanh Hóa. Tôi chẳng phải là nhà “ngâm cứu” nên cứ cho là người Quảng nam phát âm sai, nhưng không ngờ có sự trùng lặp như vậy.
Sắc có nghĩa là màu sắc. Vì lá bùa màu vàng phía trên có vẽ ngũ sắc (5 màu) Bùa là vật để làm phù phép trừ ma quỷ. Đất Quảng nam xưa vốn của Chiêm Thành. Khi Chế Mân dâng 2 châu Ô và Châu Lý cho vua Trần Anh Tông để làm sính lễ cưới Công Chúa Huyền Trân. Thì nước Việt mới kéo dài đến phía bắc đèo Hải vân. Còn phía nam kinh đô Trà Kiệu đã di dời vào Đồ bàn.. Chuyện mở mang bờ cõi và tàn sát người Chăm thời đó. Người Việt nam nói chung và người Quảng nam nói riêng rất rành lịch sử nhưng cũng là chuyện tế nhị ít khi nhắc tới. Vì thế người Quảng rất sợ ma Hời (người Chăm)Ngày Tết thường dựng nêu cao, hoặc hát sắc bủa để trừ tà đuổi quỷ... Những hồn ma oan nghiệt đó, thường trở về đòi lại đất cho nên Hát Sắc Bùa là một tập tục trong Ngày đầu năm, mục đích để trừ tà, cầu an, đó là điều xác thực mà hiện nay các nhà nghiên cứu trong nước lại không thấy đề cập đến. Ngay trong tờ Trạng cúng đất (bàn cúng đất đặtcúng ngoài sân) Phải cúng trước khi giỗ kỵ hay lễ Tết trong nhà, trong tờ sớ trạng chữ Hán đó có câu: ( tôi xin phiên âm )
“ Phổ cập Mang NươngThần nữ, Chúa Lồi Chúa Lạc, Chăm,Chợ, Mọi Rợ, Man Di Mê Linh Khô Cốt Phục Thi Cổ Khí Thổ Mộc tà Tinh Ly Mỵ VõngLượng Trệ Phách Cô Hồn Tự Tha Tiên Vong Gia Thân Quyến Thuộc… Đồng lai hiến hưởng cọng bảo bình an”
Hát sắc bùa là tập tục văn hóa nhưng có pha màu sắc phù thủy của Đạo Giáo chứ không phải như ngày nay hát “sắc bùa là sắc bùa hòe/ Trông mau tới tết ăn chè với xôi” Theo lời cha tôi cho biết người hát sắc bùa trước khi đi hát đều có ăn chay nằm đất và kiêng cữ tình dục 3 ngày. Đặc biệt ở Quảng nam phường hát sắc bùa không có người nữ như các địa phương khác. Các ông phải mặc áo dài quần trăng đội khăn đóng, và mang guốc mộc. trong đoàn đi người đi đầu có xách một đèn lồng lớn sặc sỡ. Người đội trưởng kiêm nhạc trưởng mang trống cơm. Ông là người chủ xướng hất câu đầu, đồng thời cũng là “ biên đạo” sáng tác ra nhiều bài hát,với nhiều hoàn cảnh khác nhau. Thường là thơ tứ ngôn ( 4 chữ ) Như bài Mở ngõ (hát từ ngoài đường)
Ngó vô trong nhà
Cao đèn đỏ lửa
Xin ông ra khai môn
Để cho bầy tui vào
Trông lên giường cao
Thấy con rồng ấp
Ngó xuống dưới đất
Thấy con rồng chầu
Ông mệ (bà) sống lâu
Thượng đế thơ sắc…

Hoặc bài “Khai môn”:

Mở cửa, mở cửa
Khoen trên cài xỏ
Ngõ dưới còn gài
Chả phụ đứng ngoài
Thần tài sát quỷ
Thầy quỷ lại xao
Ông ngồi giường cao
Mở chặng đường nào
Năm mới giàu sang
Bình an vô sự…
Khi vô nhà Hát bài Nhập Gia,
“Mở ngõđã rồi/ Thiệt là chúng tui/ Sắc bùa là hiệu/ Xưa thầy dạy biểu/ Hết năm bảyngày/ Sắc hết đông tây/ Đêm bùa trừ tịch/ Khai phương khai tịch/ Sát quỷ trừtà/ Mừng rước xuân qua/ Cho nhà hưng thịnh...
Hát Trấn Bùa ( Để Dán bùa lên bêntrong nhà phía trên cửa chính). Khi dán bùa, hội phải hát bài “Dán bùa”. Người làm cái vỗ trống, lên giọng xướng, sau đó, cả đội cùng sắc: “Thần kim táo thỉnh trấn Bắc Đại Vương/ Nhớ thuở xưa làm Chúa bên Nam/ Trời đã định Cao Bằng thả diều giấy/ Kẻ bốn biển người lại muốn trâm/ (...) Bắt con ông lên chầu Đức Phật Bà/ Đức cha Đại Tướng quốc gia/ Áng linh linh lảng lảng úp địa lộ thôi thôi/ Rồi truyền thần nhịp bùa
Huỳnh Đế/ Có chữ công danh toại vị”.
Hát sắc bùa ở Quảng nam cũng có phần giống các nơi khác. Nhưng nó cũng có sắc thái riêng, thể hiện trong lề lối diễn xướng, ngôn ngữ
biểu đạt. Tiêu biểu là sự tích hợp các làn điệu dân ca, lời ăn tiếng nói
của địa phương và sắc thái văn hoá vùng đồng bằng ven biển:

“Đông qua xuân đến thật vui sao

Đến chiều 30 tết lễ dâng Nêu

Bàn thờ tiên tổ hương hoa thắm

Con cháu sum vầy đón xuân sang

Đông qua xuân đến sắc bùa ơi

Tết đến thăm nhau xướng họa vui

Trẻ già cùng chúc nhau thêm tuổi

Đầu xuân mạnh khỏe ghé thăm nhau.

Ngày nay tục hát sắc bùa nếu còn chỉ ở những vùng thôn quê xa xôi hẻo lánh, những người còn lại hát sắc bùa nay cũng đã cao tuổi, không biết có truyền lại cho con cháu hay không, và thanh niên ngày nay chắc gì có người chịu đi hát hoặc mở cửa để mời phường hát vô nhà để nghe hát sắc bùa ?

Sơn Trà[/font][/size][/size]