XÚC CẢM

Tôi không có thói quen đến các nhà hát, rạp hát để thưởng thức chương trình ca nhạc. Nó gò bó và khó chịu làm sao ấy, không quen và thoải mái bằng cách thưởng thức qua các phương tiện truyền thông đại chúng (mặc dù nó không sinh động và chất lượng cũng không bằng xem trực tiếp).

Tuy nhiên, lần này thưởng thức một buổi hòa nhạc tại nhà hát thành phố lại khiến tôi có khá nhiều cảm xúc cần suy nghĩ. Bắt đầu từ khoảng 9 giờ và kết thúc khoảng hơn 10 giờ một chút (điều này tôi cũng không chú ý nhiều về mặt thời gian). Không gian cho buổi hòa nhạc không rộng lớn. Khán giả đến với buổi hòa nhạc có nhiều nguyên nhân khác nhau, nhưng tựu chung lại cũng vì niềm yêu nhạc hòa tấu, cổ điển, không lời… Không như những buổi xem ca nhạc khác rộn rã, nhiều âm thanh, nhiều người chen chúc, hò hét… buổi nhạc này diễn ra lặng lẽ và thật sâu lắng. Không gian im lặng đến nghiêm trang, và nếu như tinh ý thì ta có thể cảm nhận được hơi thở và tiếng tim đập của mình và người ngồi bên cạnh. Thời gian dường như ngưng đọng, dập dìu theo từng nốt nhạc, trong cái sâu lắng ẩn hiện cái vui tươi; trong cái nhẹ nhàng có nét mạnh mẽ, dạt dào…

Những cung tầng cảm xúc cứ thay nhau liên miên xuất hiện, nó qua đi rồi hiện hữu trở lại, không mất đi khi mọi thứ đều kết thúc. Nếu nói theo kiểu trừu tượng, triết học một chút thì dường như trong cái vô hình có cái hữu hình và ngược lại, trong cái hữu hình phảng phất nét vô hình khó nắm bắt, khó cảm nhận, khó chiêm nghiệm một cách sâu sắc, trọn vẹn và viên mãn. Có phải đó mới là âm nhạc, nhất là đối với nhạc hòa tấu không lời ? Tôi không thể khẳng định được một điều gì cả từ câu hỏi trên. Có thể đối với cá nhân này thì có còn đối với cá nhân kia thì không. Và còn tùy theo trình độ, tính cách và hoàn cảnh của mỗi người thưởng thức. Chín người mười ý. Phải thế chăng ?

Cũng từ câu hỏi ấy mà tôi lại xem xét riêng thái độ tiếp nhận của công chúng với nhạc thính phòng – giao hưởng sẽ có những điều cần được chúng ta đề cập đến như: Những công chúng của nhạc thính phòng – giao hưởng họ là ai ? Các mức độ thưởng thức của người nghe nhạc thính phòng – giao hưởng là thế nào ? Có cần thiết phải đào tạo công chúng cho nhạc thính phòng – giao hưởng hay không ? Nhưng điều này lại quá xa xôi, diệu vợi.

Ta dễ dàng nhận thấy phẩm chất đặc biệt của dàn nhạc thể hiện chính là trái tim. Trên cả sự điêu luyện, trên cả sự tỉnh táo của trí tuệ, trên cả sự dày dạn của những trải nghiệm cuộc đời… Đó là trái tim, là trực giác mà tạo hoá ban cho mỗi người. Và cũng chỉ có trái tim mới hiểu được ngôn ngữ của trái tim, và tất cả trái tim của người nghe đã hiểu được những thông điệp của họ chuyển tải từ những tác phẩm của các thiên tài âm nhạc đã rung lên, đã run rẩy, theo dòng nhạc tuôn chảy từ trái tim của chính họ. Một bữa tiệc âm nhạc thịnh soạn dành riêng cho giới mộ điệu thưởng thức thật trọn vẹn đã diễn ra với với những cảm xúc thăng hoa trong âm nhạc.

Có thể bảo rằng, buổi hòa nhạc ấy thành công tốt đẹp trong niềm hân hoan cũng như trong nhiều nỗi niềm khác nhau của khán thính giả. Vui có, hạnh phúc có, sung sướng có và vương vấn nỗi buồn cũng có. Buồn, riêng đối với tôi, tôi nhận thấy rằng giới trẻ ngày nay đang chạy theo thị hiếu của nhiều thể loại âm nhạc mà lại ít chí ý đến giao hưởng thính phòng. Họ cho rằng thể loại này như những ông bà già lọm khọm xấu xí, họ quay cuồng trong những giai điệu, tiết tấu thị trường, nghe rồi quên liền ngay sau đó. Điều này không phải bây giờ mới nói, mới đề cập thế nhưng nó vẫn là một đề tài, một vấn đề thời sự đáng quan tâm, lưu ý của rất nhiều người có tâm, có nhiệt huyết.

Từ điều vừa nêu trên, ta tự hỏi vậy vị trí nào cho âm nhạc giao hưởng – thính phòng ? Sự thật là chúng ta không đánh giá thấp vai trò của ca khúc nhưng nếu chỉ có thế thì không thể đại diện phản ánh đúng diện mạo đất nước. Để đánh giá mức độ chuyên nghiệp của một nền âm nhạc thì phải dựa vào sự phát triển và thành tựu của dòng nhạc hàn lâm, thính phòng – giao hưởng. Thế nhưng nhìn vào đời sống âm nhạc hiện nay có thể thấy nhạc hàn lâm đang bị “lép vế”…

Con đường đi đến sự chuyên nghiệp là cần thiết, nhưng bắt đầu từ đâu và phải như thế nào sẽ luôn là câu hỏi khó. Câu trả lời chắc chắn đòi hỏi cả một quá trình, tuy nhiên điều có thể làm ngay được là những nỗ lực chuyên nghiệp hóa từ những cái nhỏ nhất, là sự suy nghĩ mọi vấn đề thật nghiêm túc, là sự cống hiến hết mình của tất cả mọi thành viên nhằm chuyên nghiệp hóa hoạt động âm nhạc của chúng ta hiện nay và chúng ta có quyền hy vọng !

Tôi không dám bàn luận nhiều điều về những vấn đề lớn lao mà chỉ nói sơ vài nét như vậy trong một khuôn khổ bài viết cảm nhận sau khi đi nghe buổi hòa nhạc giao hưởng – thính phòng như một điều ngẫu nhiên.

Nhật Bình Nguyễn Như Bình