ĐỌC LẠI BÀI THƠ THU VỊNH CỦA NGUYỄN KHUYẾN

Tổng số bài gửi : 221 Join date : 01/01/2010

ĐỌC LẠI BÀI THƠ THU VỊNH CỦA NGUYỄN KHUYẾN

Mùa thu là muà của thi sĩ, mùa của thơ ca. Có lẽ do trời thu ảm đạm, sương thu bàng bạc, lá thu vàng úa, rơi rụng lìa cành,người thi sĩ hay liên tưởng đến sự chia ly…. Hơi thu lành lạnh như sự cô đơn trống vắng nào đó . Đọc chùm thơ thu của Nguyễn Khuyến bài nào tôi cũng thích, nhưng thích nhất là bài Thu vịnh:
Trời thu xanh ngắt mấy tầng cao,
Cần trúc lơ thơ gió hắc hiu
Nước biếc trông như tầng khói phủ
Song thưa để mặc bóng trăng vào
Mấy chùm trước giậu hoa năm ngoái
Một tiếng trên không ngỗng nước nào?
Nhân hứng cũng vừa toan cất bút
Nghĩ ra lại thẹn với ông Đào.
Đọc bài thơ , chúng ta nhận thấy tác giả miêu tả một cảnh thu vắng lặng mênh mông, bao la mà chỉ dùng mấy nét đơn sơ tuyệt diệu để vào đề :
Trời thu xanh ngắt mấy tầng cao
Cần trúc lơ thơ gió hắc hiu.
Một khung trời xanh ngắt, điểm xuyết mấy cành trúc lơ thơ, thân trúc vàng óng ánh, lá trúc xanh lục trên nền xanh lơ. Thất tài tình cho phần trên của bức tranh đã vẽ. Bạn hãy nhìn phần dưới bức tranh thu :
Nước biếc trông như tầng khói phủ
Song thưa để mặc bóng trăng vào
Cảnh hồ thu nước biếc cọng với sương thu lãng đãng xây thành “khói sóng”phủ một màn hư ảo. So sánh khi ta đọc thơ Đường liên tưởng tới câu : “Thu thủy cộng trường thiên nhất sắc” (Nước thu cùng với trời thu một màu ) Ở đây cụ Yên Đổ đã phân biệt rất rõ ràng màu trời xanh ngắt khác với màu nước xanh biếc và nhạt nhòa trong sương thu. Thật tài tình cụ đã vẽ bức tranh thủy mạc nầy, có mái nhà tranh bên hồ đơn sơ cửa sổ không có cửa chỉ vài cộng song thưa, và thêm vào mảnh trăng khuyết nữa, thật đơn sơ nhưng đượm vẻ thanh nhàn “ Nguyệt lai môn hạ nhàn” (Trăng soi vào cửa sổ là cảnh nhàn) (CẢNH NHÀN_Nguyễn Công Trứ)
Mấy chùm trước giậu hoa măm ngoái
Một tiếng trên không ngỗng nước nào ?
Cái mái nhà tranh đưa ta về cảnh làng quê miền bắc thời đó.Có rào giậu có hoa xưa , nhưng vắng vẻ bóng người.Cảnh nầy giống như Kim Trọng từ đất Liêu Dương về nhà, trở lại thăm vườn Thúy Nhưng không gặp được nàng Kiều :
Đầy vườn cỏ mọc lau thưa
Song trăng quạnh quẽ vách mưa rã rời
Trước sau nào thấy bóng người
Hoa đào năm ngoái còn cười gió đông ( Kiều- Nguyễn Du)
Theo tôi nghĩ đây là hoa đào. Bởi vì hai lẽ : Ngoài ý thơ Nguyễn Du ở trên cụ còn lấy ý Thôi Hộ trong câu thơ :
Nhân diện bất tri hà khứ xứ
Đào hoa y cựu tiếu đông phong
Tạm dịch:
Ngừơi đẹpkhông biết đi đâu mất,
Hoa đào vẫn cười với gió đông năm ngoái
Im lặng quá, thanh vắng quá, cụ đang mơ về dĩ vãng xa xăm chăng ? Một giấc mơ cảnh thái bình thịnh trị, độc lập tự chủ, liên tưởng đẹp như hoa đào năm cũ . Bỗng đâu tiếng thiên nga vang vọng, làm phá vỡ cái không gian trầm lắng đó. Ngỗng trời kia từ đâu đến đây? Đưa cụ về thực tại .Một thưc trạng nước nhà đang “ bị trị”. Những phong trào Cần vương, khởi nghĩa chống Pháp đều bị đàn áp. Cụ kiên quyết không hợp tác với Pháp lui về ở ẩn . Thơ cụ thâm trầm không chỉ tả cảnh,mà gởi gấm tâm sự của mình, qua lời than vãn trong cảnh nước mất nhà tan, lại thiếu kẻ anh hùng hào kiệt để chống lại ngoại xâm
Nhân hứng cũng toan vừa cất bút
Nghĩ ra lại thẹn với ông Đào.
Viết cái gì đây, viết sao cho “ văn dĩ tải đạo” . Viết cái gì để lại cho muôn đời mai sau.? Nghĩ “toan cất bút”, nhưng vẫn chưa hoàn thành. Điều mà cụ Yên đỗ nói lên đến nay cũng chưa ai giải được “ Nghĩ ra lại thẹn với ông Đào” Tại sao lại thẹn với Đào tiềm. So sánh cuộc đời, chức vị, thi ca của ông có thể là hơn hẵn với Đào Uyên Minh ( cả về
thơ chữ Hán )
Bài thơ hay là bài thơ để lại cho ta mỗi nỗi trầm tư suy gẫm. Từ khi Nguyễn Khuyến sinh đến nay 177 năm rồi, nhưng chưa thấy ai giải thích câu nầy cho rốt ráo. Phải chăng nhà thơ dùng “ý nội ngôn ngoại” để diễn tả cái khiêm nhường của mình, trong hoàn cảnh đất nước nhiễu nhương thời đó..
Nói đến thơ là nói đến tâm hồn của người thi sĩ. Nguyễn Khuyến đã mang cái hồn của cảnh vật mùa thu vào trong bài Thu vịnh.Phác họa một bức tranh thủy mạc về mùa thu miền bắc Việt Nam .
Cái thần khí thanh cao vời vợi tiết tháo như tre trúc, cái trong vắt, nhẹ nhàng như mấy tầng xanh cao, cái thanh bạch nhàn nhã như song thưa trăng nước.Vọng lại bóng dáng thanh bình cũ và còn đâu nữa khuôn mặt hoa đào tươi tắn của người thiếu phụ năm xưa. Nhà thơ cũng ngại ngần nhưng cũng đã thành thơ rồi. Phải chăng so với Đào tiềm ôm đàn không dây mà hát nghêu ngao mà thốt lên rằng “ bài thơ hay nhất là bài thơ không viết được nên lời”
Thơ muốn viết ngập ngừng chẳng viết
Viết đưa ai ai biết mà đưa ?
( Khóc Dương Khuê)
Nhiều người chu du khắp năm châu, thưởng ngoạn nhiều danh lam thắng cảnh trên thế giới .Tận mắt trước những kỳ quan của thiên nhiên tuyệt mỹ.. Nếu ta đem so với cảnh thu của nông thôn Việt nam qua bài Thu vịnh thì cảnh thu đâu có gì là đẹp đẽ lắm.Song hồn thu chan chứa, ôm ấp cả một mối tình. Đó chính là tình yêu quê hương trong hồn thơ thu mang dáng dấp nghèo nàn thanh cao của nước Việt. Cụ Nguyễn văn Thắng đã trìu mến đậm đà tô vẽ quê ta qua ngòi bút của cụ , chơn chất, thật thà không vay mượn một chữ Hán Việt nào hay một điển tích nào của Trung hoa . Đó chính là cái chất quê, tính dân tộc đậm đà sâu sắc thắm thiết nhất, khiến cho chúng ta càng thêm yêu quê hương đất nước. Qua bài thơ trên mãi cho đến nay tả cảnh thu, tôi nghĩ hình như chưa có bài thơ Đường nào tả cảnh thu mà gói trọn tấm lòng yêu quê như vậy.

Sơn Trà.